แค้น คลั่ง บ้า มหาสงคราม…บทเรียนจากมหากาพย์อีเลียด
ดร.เวทิน ชาติกุล
มหากาพย์อีเลียด ต้นตอ บรรพบุรุษแห่งวรรณกรรมตะวันตก เริ่มต้นด้วยวลี “แค้น คลั่ง บ้า” (Rage)
แต่ไม่มีความ แค้น คลั่ง บ้า ใดในมหากาพย์ที่จะเท่ากับสิ่งที่เกิดขึ้นกับ เฮกเตอร์ หรือ จะพูดให้ตรงกว่านั้นคือ ร่างไร้วิญญาณของเฮกเตอร์ ในตอนใกล้จบของมหากาพย์
เฮกเตอร์วีรบุรุษ ลูกผู้ชายแห่งทรอย
รบแพ้ อคิลลีส นักรบหนุ่มสายเลือดเทพชาวกรีก
ด้วยความแค้นจนคลั่ง ที่ เปโตรคลัส เพื่อนรักถูกเฮกเตอร์สังหารในสงคราม สำหรับอลิลลีสความตายของเฮกเตอร์ แค่นั้นยังไม่พอ
มหาสงครามทำให้ อคิลลีส คลั่ง บ้า ไร้สติ และทำในสิ่งที่ไม่มีวีรบุรุษคนไหนเคยทำ คือ ผูกศพของเฮกเตอร์เข้ากับรถม้า แล้วลากประจานไปรอบกรุงทรอย ด้วยความสะใจ
เปรียม ผู้เป็นพ่อของเฮกเตอร์ ที่ใจสลายจากความตายของเขาอยู่แล้ว ยิ่งเหมือนถูกเหยียบย่ำซ้ำเข้าไปบนดวงใจ แต่ก็ทำอะไรไม่ได้ ได้แต่ยืนมองอย่างคนตายทั้งเป็น บนกำแพงเมือง
การลบหลู่ต่อผู้วายชมน์ มิมีใครสามารถทนกับเรื่องแบบนี้ได้ แม้แต่ทวยเทพ
เทพที่แบ่งฝักฝ่ายกันอยู่ข้างทรอยและกรีก
เกิดข้อโต้แย้งอย่างรุนแรงในหมู่เทพสองกลุ่ม แต่ก็ทำอะไรไม่ได้ ยกเว้นจะใช้มนตรา ห่อหุ้ม ร่างของเฮกเตอร์เอาไว้ไม่ให้บอบซ้ำ บุบสลาย เน่าเปื่อย
ซุส เจ้าแห่งเทพ ก็มิอาจยับยั้ง อคิลลีส ได้ แต่ได้แต่ให้เทพไปยื่นข้อเสนอแก่ อคิลลีสและพระเจ้าเปรียม เพื่อนัดเจรจา “ขอไถ่ศพ” เฮกเตอร์คืน โดยจะใช้มนต์จำแลงแปลงร่างนำพระเจ้าเปรียมผ่ากองทัพกรีกเข้าไปจนถึงที่พำนักของอคิลลีสให้
ฉากและบทสนทนาในบทสุดท้ายของ มหากาพย์ อีเลียด หลังจากนองเลือด ฆ่าฟันกันมาตลอดตั้งแต่เปิดเรื่อง สองฝ่ายที่เกลียดกันจนเข้ากระดูกดำ ต้องมาเจรจาพาทีกันนั้น ถือเป็น อัจฉริยภาพสูงสุดของ กวีบอดโฮเมอร์ ผู้รจนามัน
ข้างหนึ่งคือ พ่อของคนที่ฆ่าเพื่อนรักตาย
อีกข้างคือ คนที่ฆ่าลูกรักตายกับมือ แถมยังเอาศพไปลากประจาน
คนสองคนที่เห็นหน้าแล้วควรจะฆ่ากันในทันที กลับต้องมานั่งอย่างสงบ เพื่อเจรจาความรู้สึกนึกคิดในใจที่บอบสลายต่อกัน
กษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่อย่างพระเจ้าเปรียมต้องโน้มกายลงแทบเท้าชายที่ตนเกลียดชังที่สุดเพื่อขอร่างของลูกชายกลับคืน
ความรักของพ่อที่พระเจ้าเปรียมพรรณาให้อคิลลีสฟัง ทำให้หัวใจนักรบหนุ่มคลายจากความคลั่งบ้า เริ่มได้สติ และร่ำไห้
อคิลลีสคิดถึงพ่อของตนเอง พ่อที่ตนรู้จักน้อยมาก พ่อที่ตนไม่เคยได้รับความรักเยี่ยงที่พระเจ้าเปรียมมีต่อเฮกเตอร์
อคิลลีส เปลี่ยนจากนักรบผู้โหดเหี้ยม เป็นชายหนุ่มที่อ่อนไหว โผกอดพระเจ้าเปรียบ เพื่อรำลึกถึงพ่อของตน
ก่อนที่จะยอมรับ ค่าไถ่ และให้นำศพของเฮกเตอร์กลับคืนไปเพื่อทำพิธีกรรมตามธรรมเนียม
สองฝ่ายยุติศึกกันจนกว่างานศพของเฮกเตอร์จะลุล่วง
แม้มหาสงครามยังไม่จบ โฮเมอร์เลือกที่จะจบมหากาพย์อีเลียดลงตรงนี้…จบลงที่ความได้สติจากความแค้นคลั่งบ้าของมนุษย์
แม้เพียงชั่วครู่ยามก็ตาม
……
……
……
(ก่อนที่มหาสงครามจะดำเนินต่อไป…
และจบลงตรงที่ความวิบัติฉิบหายของผู้แพ้ และชะตากรรมอันน่าสลดหดหู่ของผู้ชนะ
ดังเฉกเช่นที่เป็นมาในทุกศึกสงคราม)
(ภาพวาดประดับโถโบราณ ฉากพระเจ้าเปรียมขอไถ่ศพเฮกเตอร์คืนจากอคิลลีส)
